Việt Nam đang đặt mục tiêu không chỉ đáp ứng nhu cầu nội địa mà còn hướng đến xuất khẩu khoa học và công nghệ (KH&CN) trên quy mô lớn. Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, đất nước sẽ trải qua một quá trình chuyển đổi mạnh mẽ, từ tình trạng thiếu hụt, vươn tới đủ, thừa và cuối cùng là trở thành nhà xuất khẩu lớn về KH&CN.

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã tạo ra một nền tảng vững chắc để thúc đẩy sự phát triển này. Mục tiêu đặt ra là đến năm 2030, Việt Nam sẽ lọt vào top 3 Đông Nam Á và top 50 thế giới về năng lực cạnh tranh số và phát triển Chính phủ điện tử. Đồng thời, quốc gia cũng sẽ trở thành trung tâm nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) trong khu vực. Xa hơn, đến năm 2045, Việt Nam hướng tới vị trí trong top 30 thế giới về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

“Khoán 10” trong khoa học và công nghệ

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng so sánh Nghị quyết 57-NQ/TW với "Nghị quyết Khoán 10" trong nông nghiệp cách đây 40 năm, vốn đã tạo ra bước ngoặt lớn cho ngành nông nghiệp Việt Nam. Nếu như trước đây, nền nông nghiệp Việt Nam gặp nhiều khó khăn, thì nhờ chính sách Khoán 10, nước ta đã không chỉ tự cung tự cấp mà còn trở thành một trong những quốc gia xuất khẩu lương thực hàng đầu thế giới.

Tương tự, KH&CN cũng được xem là động lực quan trọng để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, đổi mới phương thức quản trị quốc gia và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Bộ ba "khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số" phải đi cùng nhau, tạo thành một hệ sinh thái hoàn chỉnh để giúp Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên số.

Hoàn thiện thể chế để tạo lợi thế cạnh tranh

Một trong những yếu tố quan trọng để hiện thực hóa tham vọng xuất khẩu KH&CN của Việt Nam chính là hoàn thiện thể chế. Thể chế không chỉ là khuôn khổ pháp lý mà còn là động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, thể chế cần được coi là một lợi thế cạnh tranh thay vì là rào cản.

Việc cải cách thể chế cần tập trung vào việc:

- Hoàn thiện quy định pháp lý để tháo gỡ các điểm nghẽn trong phát triển KH&CN.

- Cải cách phương thức quản lý, đơn giản hóa thủ tục hành chính, trao quyền tự chủ cho các tổ chức nghiên cứu.

- Chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu và đầu tư vào các công nghệ mới.

- Đẩy mạnh mô hình Quỹ đầu tư mạo hiểm cho khởi nghiệp sáng tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển đổi số.

Việt Nam cần có cơ chế khuyến khích các nhà khoa học, doanh nghiệp tham gia vào hệ sinh thái KH&CN với tinh thần đổi mới sáng tạo mạnh mẽ. Chính sách quản lý phải chuyển từ kiểm soát chặt chẽ sang khuyến khích sáng tạo, trao quyền tự chủ và trách nhiệm cho người làm nghiên cứu.

Thu hút nguồn lực đầu tư và phát triển hạ tầng

Để đạt được mục tiêu trở thành cường quốc xuất khẩu KH&CN, Việt Nam cần thu hút và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực đầu tư. Ngân sách nghiên cứu KH&CN cần thực hiện theo cơ chế Quỹ, đảm bảo chi tiêu có trọng tâm, trọng điểm.

Ngoài ra, đầu tư vào hạ tầng công nghệ, dữ liệu và nhân lực cũng là yếu tố then chốt. Việt Nam cần phát triển các trung tâm nghiên cứu và ứng dụng KH&CN, tạo điều kiện để doanh nghiệp, viện nghiên cứu và trường đại học hợp tác chặt chẽ hơn trong nghiên cứu và phát triển (R&D).

Việt Nam sẽ vươn ra thế giới

Với sự quyết tâm từ Chính phủ và cộng đồng khoa học, doanh nghiệp, Việt Nam đang trên hành trình vươn lên thành quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực KH&CN. Việc xuất khẩu KH&CN không chỉ là xuất khẩu sản phẩm công nghệ, mà còn là xuất khẩu tri thức, mô hình quản lý và các giá trị sáng tạo của Việt Nam ra thị trường quốc tế.

Nhờ chiến lược đúng đắn, sự đồng bộ trong chính sách và sự chung tay của các bên liên quan, Việt Nam có thể tự tin bước vào sân chơi toàn cầu, hiện thực hóa tham vọng trở thành cường quốc KH&CN trong tương lai không xa.

Nguồn: Báo Công thương