Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, khoa học và công nghệ đã trở thành trụ cột quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Tại khu vực Đông Nam Á – nơi có sự đa dạng về trình độ phát triển, nguồn lực và chính sách – một số quốc gia đã vươn lên mạnh mẽ, khẳng định vai trò và vị thế trong lĩnh vực khoa học công nghệ. Theo nhiều đánh giá gần đây, Việt Nam đã chính thức lọt top 5 quốc gia phát triển khoa học hàng đầu khu vực Đông Nam Á, bên cạnh Singapore, Malaysia, Thái Lan và Philippines. Đây là minh chứng rõ nét cho nỗ lực bền bỉ, chiến lược đúng đắn và tầm nhìn dài hạn trong việc đầu tư cho nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Singapore – Ngọn cờ đầu trong đổi mới sáng tạo khu vực

Không ngạc nhiên khi Singapore tiếp tục giữ vững vị trí số một trong danh sách các quốc gia dẫn đầu về khoa học và công nghệ ở Đông Nam Á. Quốc đảo nhỏ bé này đã tạo dựng được hệ sinh thái đổi mới toàn diện, hiện đại và hiệu quả, nơi mà nghiên cứu khoa học gắn chặt với thực tiễn sản xuất, công nghiệp và dịch vụ.

Chính phủ Singapore luôn coi trọng đầu tư vào giáo dục và nghiên cứu. Các viện nghiên cứu hàng đầu như A*STAR (Cơ quan Khoa học, Công nghệ và Nghiên cứu), Trung tâm Gen Singapore, cùng các trường đại học danh tiếng như NUS (Đại học Quốc gia Singapore) và NTU (Đại học Công nghệ Nanyang) đóng vai trò nòng cốt trong việc tạo ra các công trình nghiên cứu đột phá, góp phần đưa Singapore vào top đầu thế giới về năng lực cạnh tranh sáng tạo.

Ngoài ra, Singapore còn là điểm đến hấp dẫn của các tập đoàn công nghệ đa quốc gia, nhờ chính sách thu hút đầu tư thông minh, minh bạch và khuyến khích tinh thần khởi nghiệp công nghệ. Mô hình "nhà nước đổi mới" của Singapore thực sự là hình mẫu mà nhiều quốc gia trong khu vực, trong đó có Việt Nam, đang học hỏi và thích nghi.

Việt Nam – Bứt phá mạnh mẽ từ nội lực và hợp tác quốc tế

Trong khoảng một thập kỷ qua, Việt Nam đã có những bước chuyển mình đáng ghi nhận trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Từ một quốc gia có nền khoa học còn hạn chế, Việt Nam đang vươn mình trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo đang lên tại Đông Nam Á.

Gia tăng đầu tư cho R&D

Tỷ lệ đầu tư của Nhà nước cho nghiên cứu và phát triển (R&D) tuy vẫn ở mức khiêm tốn so với một số nước phát triển, nhưng đã có sự cải thiện đáng kể cả về quy mô lẫn chất lượng. Các chương trình khoa học cấp quốc gia như Chương trình khoa học trọng điểm cấp Nhà nước, Chương trình đổi mới sáng tạo quốc gia, Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia (NAFOSTED), đã hỗ trợ hàng ngàn dự án nghiên cứu trong nhiều lĩnh vực mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, nông nghiệp công nghệ cao, y học tái tạo, vật liệu mới...

Bứt phá về số lượng công bố khoa học

Việt Nam liên tục đứng trong top đầu Đông Nam Á về số lượng công bố quốc tế trên các tạp chí uy tín. Theo Scopus, năm 2023, Việt Nam có hơn 18.000 công bố khoa học quốc tế, tăng gần gấp đôi so với 5 năm trước. Đặc biệt, các trường đại học như Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Bách Khoa Hà Nội, Đại học Quốc gia TP.HCM, Trường Đại học Tôn Đức Thắng... đang trở thành những trung tâm nghiên cứu mạnh với năng lực công bố ngày càng cao.

Thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo

Việt Nam cũng đang đẩy mạnh xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo và khu công nghệ cao. Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), khu Công nghệ cao Hòa Lạc, Khu Công nghệ cao TP.HCM, cùng hàng loạt trung tâm khởi nghiệp, phòng lab và không gian sáng tạo đã và đang trở thành bệ phóng cho các ý tưởng đổi mới, các startup công nghệ và doanh nghiệp khoa học-công nghệ.

Nguồn lực trẻ – lợi thế chiến lược

Lực lượng lao động trẻ, năng động và có tinh thần cầu tiến là điểm cộng lớn của Việt Nam. Tỷ lệ sinh viên ngành STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) ở mức cao trong khu vực, với nhiều sinh viên đạt thành tích quốc tế và tham gia tích cực vào các nhóm nghiên cứu.

Ngoài ra, Chính phủ cũng rất coi trọng việc thu hút chuyên gia Việt kiều và trí thức quốc tế đến làm việc tại Việt Nam thông qua các chương trình kết nối trí thức, hợp tác nghiên cứu, chuyển giao công nghệ.

Malaysia – Đổi mới sáng tạo để đa dạng hóa nền kinh tế

Malaysia là quốc gia có chiến lược phát triển khoa học rõ ràng và dài hạn. Từ nhiều năm trước, nước này đã xác định việc xây dựng nền tảng khoa học công nghệ là chìa khóa để đa dạng hóa nền kinh tế và giảm sự phụ thuộc vào dầu khí hay sản phẩm thô.

Chính sách hỗ trợ nghiên cứu mạnh mẽ

Chính phủ Malaysia đã đầu tư đáng kể vào giáo dục đại học và các trung tâm nghiên cứu, đặc biệt thông qua Bộ Khoa học, Công nghệ và Đổi mới. Đại học Malaya, Đại học Putra Malaysia và Đại học Khoa học Malaysia hiện là những trung tâm nghiên cứu hàng đầu khu vực.

Tập trung vào các lĩnh vực chiến lược

Malaysia đang phát triển mạnh các ngành như công nghệ sinh học, vật liệu mới, y học tái tạo và năng lượng tái tạo. Nước này cũng hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm sản xuất bán dẫn và linh kiện điện tử của khu vực, cạnh tranh trực tiếp với Thái Lan và Việt Nam.

Thái Lan – Nâng cấp nền kinh tế bằng công nghệ và số hóa

Thái Lan là quốc gia có truyền thống khoa học mạnh và đang chuyển mình mạnh mẽ trong những năm gần đây.

Hệ thống giáo dục và nghiên cứu đa dạng

Thái Lan sở hữu nhiều trường đại học có năng lực nghiên cứu mạnh như Đại học Chulalongkorn, Đại học Mahidol, Đại học Chiang Mai... Các cơ sở này đang hợp tác ngày càng chặt chẽ với doanh nghiệp và chính phủ trong các dự án nghiên cứu ứng dụng.

Hướng tới công nghiệp 4.0

Thông qua chiến lược Thailand 4.0, chính phủ nước này hướng đến phát triển các ngành công nghệ cao như robot, hàng không vũ trụ, y sinh học và công nghệ thực phẩm. Chính phủ Thái Lan cũng chú trọng số hóa hành chính công và hỗ trợ các startup công nghệ thông qua các vườn ươm và trung tâm khởi nghiệp.

Philippines – Đẩy mạnh công nghệ thông tin và y sinh

Dù gặp nhiều thách thức về đầu tư hạ tầng nghiên cứu, Philippines vẫn ghi dấu ấn với sự phát triển mạnh mẽ trong một số lĩnh vực như CNTT, viễn thông và y sinh học.

Lực lượng lao động trẻ, năng động

Philippines sở hữu nguồn nhân lực trẻ, có trình độ ngoại ngữ tốt, tạo lợi thế cạnh tranh lớn trong lĩnh vực gia công phần mềm và dịch vụ công nghệ thông tin. Các trường đại học như Đại học Philippines, Đại học Ateneo de Manila, Đại học Santo Tomas… có thế mạnh trong nghiên cứu y học, sinh học và công nghệ sinh học.

Ứng dụng khoa học vào đời sống

Chính phủ Philippines cũng đã ban hành nhiều chương trình thúc đẩy ứng dụng khoa học vào nông nghiệp, y tế và giáo dục, hướng tới giải quyết các vấn đề thực tiễn.

Khoa học và công nghệ – Chìa khóa cho tương lai Đông Nam Á

Sự hiện diện của Việt Nam trong top 5 quốc gia dẫn đầu khoa học ở Đông Nam Á không chỉ là thành tích riêng của quốc gia mà còn phản ánh xu hướng chuyển mình mạnh mẽ của khu vực. Khi các nước ASEAN ngày càng nhận thức rõ vai trò trung tâm của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, khu vực Đông Nam Á đang có cơ hội lớn để vươn tầm, tăng cường nội lực, thu hút đầu tư và đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của thế giới.

Trong tương lai, sự hợp tác nghiên cứu xuyên quốc gia, kết nối các hệ sinh thái đổi mới trong khu vực, chia sẻ nguồn lực khoa học – công nghệ và xây dựng cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo sẽ là yếu tố then chốt để toàn khối ASEAN tạo nên bước nhảy vọt về công nghệ.

Nguồn: Tổng hợp