Một bước tiến chưa từng có trong lĩnh vực công nghệ thần kinh đang mở ra chân trời mới cho nhân loại – nơi những người mất khả năng vận động có thể sử dụng sức mạnh của ý nghĩ để tương tác với máy tính, chỉnh sửa video và thậm chí chia sẻ nội dung lên YouTube mà không cần bất kỳ cử động thể chất nào. Thành tựu này được minh chứng rõ ràng qua trường hợp của Bradford Smith – người thứ ba trên thế giới được cấy ghép chip não do Neuralink phát triển. Câu chuyện của anh không chỉ truyền cảm hứng mạnh mẽ mà còn phản ánh bước chuyển mình đầy tiềm năng của công nghệ giao diện não – máy tính (BCI).

Bradford Smith và câu chuyện vượt qua giới hạn cơ thể

Bradford Smith mắc căn bệnh xơ cứng cột bên teo cơ (ALS), một căn bệnh thần kinh nghiêm trọng khiến người bệnh dần mất khả năng vận động và nói chuyện. Khi chức năng cơ thể bị giới hạn hoàn toàn, ý thức và trí tuệ của anh vẫn sáng suốt và đầy khao khát được giao tiếp, sáng tạo và kết nối với thế giới.

Vào năm 2025, Smith trở thành người thứ ba trên thế giới được cấy chip Neuralink vào não – một thiết bị công nghệ cao chỉ nhỏ bằng năm đồng xu chồng lên nhau. Nhờ con chip này, anh có thể điều khiển máy tính bằng suy nghĩ, chỉnh sửa video và đăng tải nội dung lên YouTube một cách độc lập – điều tưởng chừng không thể với một người mắc ALS.

Công nghệ máy tính - não của Neuralink được cấy cho Bradford Smith. Ảnh: YouTube/Bradford Smith.

Cơ chế hoạt động của chip Neuralink

Chip Neuralink là một thiết bị giao diện não – máy tính (BCI) tiên tiến, được thiết kế để đọc các tín hiệu điện phát ra từ não bộ và chuyển chúng thành hành động cụ thể trên máy tính. Thiết bị này được cấy vào vỏ não vận động – khu vực chịu trách nhiệm điều khiển các chuyển động có chủ đích.

Smith cho biết, chip bao gồm các sợi điện cực siêu mỏng, được cấy vào não bằng robot chuyên dụng để đảm bảo độ chính xác tuyệt đối, tránh gây tổn thương mạch máu hay mô thần kinh. Điểm đặc biệt của thiết bị là chỉ "lắng nghe" các tín hiệu thần kinh liên quan đến ý định hành động, chứ không đọc từng suy nghĩ hay lời nói nội tâm của người dùng.

Ban đầu, Smith cố gắng sử dụng ý nghĩ về việc di chuyển tay để điều khiển con trỏ chuột trên màn hình. Tuy nhiên, hệ thống phản hồi không hiệu quả do não anh không còn khả năng kích hoạt vùng vận động tương ứng. Sau quá trình thử nghiệm và nghiên cứu, các kỹ sư phát hiện tín hiệu từ vùng vận động lưỡi của anh vẫn mạnh mẽ, và họ đã điều chỉnh hệ thống để nhận dạng tín hiệu đó. Nhờ vậy, Smith có thể điều khiển chuột bằng suy nghĩ về việc di chuyển lưỡi – một giải pháp khéo léo và hiệu quả.

Khôi phục giọng nói bằng trí tuệ nhân tạo

Một thành tựu khác không kém phần quan trọng trong hành trình phục hồi khả năng giao tiếp của Smith là công nghệ tổng hợp giọng nói nhờ AI. Trước khi mất khả năng nói, Smith từng quay video và thu âm nhiều nội dung cá nhân. Đội ngũ kỹ sư và chuyên gia AI đã sử dụng những dữ liệu này để huấn luyện một mô hình trí tuệ nhân tạo có khả năng tái tạo lại giọng nói của anh một cách tự nhiên và chính xác.

Với sự kết hợp giữa BCI và công nghệ AI, giờ đây Smith không chỉ có thể chỉnh sửa video bằng suy nghĩ mà còn tự mình thuyết minh nội dung video bằng chính giọng nói của mình – điều mà anh không thể làm được trong suốt hơn một năm qua.

Đây không chỉ là một bước tiến kỹ thuật mà còn là chiến thắng về mặt tâm lý, giúp Smith lấy lại phần nào nhân dạng cá nhân và khả năng thể hiện bản thân.

Tiến trình phát triển của công nghệ BCI: Từ chuột máy tính đến CAD và YouTube

Trước trường hợp của Smith, thế giới đã chứng kiến hai người đầu tiên cấy chip Neuralink đạt được những khả năng đặc biệt:

Tháng 2/2024: Bệnh nhân đầu tiên có thể sử dụng suy nghĩ để điều khiển chuột máy tính, chơi cờ vua và trò chơi chiến lược Civilization VI.

Tháng 7/2024: Người thứ hai cấy chip đã thành công trong việc sử dụng phần mềm thiết kế CAD để tạo ra phụ kiện sạc cho máy in 3D, thậm chí còn chơi được game bắn súng nổi tiếng Counter-Strike 2.

Tuy nhiên, trường hợp của Smith đánh dấu bước phát triển vượt trội: thay vì chỉ chơi game hoặc thiết kế, anh đã làm chủ chuỗi quy trình sáng tạo nội dung – từ lên ý tưởng, biên tập, lồng tiếng đến xuất bản video trên nền tảng mạng xã hội. Điều này mở ra viễn cảnh nơi người khuyết tật có thể trở thành nhà sáng tạo nội dung, nhà thiết kế, thậm chí là người điều hành doanh nghiệp chỉ bằng sức mạnh của tư duy.

Thách thức kỹ thuật và đạo đức đi kèm

Dù mang lại nhiều hy vọng, công nghệ giao diện não – máy tính vẫn đang đối mặt với hàng loạt thách thức:

An toàn sinh học: Việc cấy chip vào não đòi hỏi quy trình phẫu thuật chính xác tuyệt đối. Dù được thực hiện bằng robot, nguy cơ nhiễm trùng, tổn thương mô thần kinh hay phản ứng viêm vẫn là những mối quan ngại lớn.

Độ bền và tương thích lâu dài: Câu hỏi đặt ra là liệu thiết bị này có thể hoạt động ổn định trong nhiều năm không? Làm sao để bảo trì hoặc thay thế mà không gây tổn hại cho não bộ?

Quyền riêng tư của dữ liệu thần kinh: Một khi dữ liệu não bộ có thể được thu thập, xử lý và truyền đi, làm sao để bảo vệ quyền riêng tư của người dùng? Liệu có nguy cơ bị khai thác hoặc tấn công từ bên ngoài?

Phân tầng xã hội công nghệ: Công nghệ cao thường đi kèm chi phí lớn. Nếu BCI không được phổ biến rộng rãi và bình đẳng, nó có thể tạo ra sự chênh lệch giữa người có quyền tiếp cận và người không có.

Neuralink – Từ ý tưởng viễn tưởng đến hiện thực

Neuralink, công ty do tỷ phú Elon Musk đồng sáng lập vào năm 2016, là một trong những đơn vị tiên phong trong phát triển BCI. Từ những buổi trình diễn chip cấy vào não lợn và khỉ vào năm 2020–2021, Neuralink đã vượt qua hàng loạt rào cản kỹ thuật để thử nghiệm trên người.

Mục tiêu dài hạn mà Elon Musk từng nhấn mạnh là tạo ra một "giao diện não – máy tính hoàn chỉnh", cho phép con người hợp nhất với AI. Ông từng tuyên bố vào tháng 12/2022 rằng sẽ tự nguyện cấy chip vào cơ thể khi công nghệ đạt độ an toàn nhất định. Tham vọng đó không chỉ là sự giao thoa giữa sinh học và máy móc mà còn đặt nền móng cho kỷ nguyên hậu con người – nơi AI và ý thức con người đồng hành.

Tương lai mở ra cho người khuyết tật và toàn xã hội

Khả năng chỉnh sửa video bằng ý nghĩ, giao tiếp qua giọng nói tổng hợp hay điều khiển máy tính không cần tay không còn là câu chuyện viễn tưởng. Nó đang diễn ra, từng ngày, và mở ra tương lai tươi sáng cho hàng triệu người khuyết tật trên thế giới.

BCI hứa hẹn trở thành công cụ đột phá không chỉ trong y học phục hồi chức năng, mà còn trong giáo dục, giải trí, công nghiệp sáng tạo và cả quốc phòng. Những người không thể nói, không thể di chuyển, giờ đây có thể dạy học, thiết kế, sáng tạo nội dung, tham gia vào nền kinh tế số như bất kỳ ai.

Khi não bộ trở thành bàn phím và con chuột

Câu chuyện của Bradford Smith là minh chứng sống động cho tiềm năng to lớn của công nghệ giao diện não – máy tính. Nó chứng minh rằng, khi công nghệ được phát triển với mục tiêu nhân văn, nó không chỉ là công cụ – mà là phép màu giúp con người vượt lên trên giới hạn thể xác, chạm đến những ước mơ tưởng như không thể.

Từ điều khiển chuột, chơi game, đến chỉnh sửa và đăng video lên YouTube bằng ý nghĩ – não bộ con người đang dần trở thành “thiết bị đầu vào” mới của thế giới số. Và chúng ta có thể tin rằng, đây chỉ là khởi đầu cho hành trình hợp nhất giữa tư duy con người và sức mạnh của công nghệ trong kỷ nguyên hậu AI.

Nguồn: Tổng hợp