Trong bối cảnh nhu cầu sử dụng các sản phẩm hỗ trợ điều trị từ dược liệu ngày càng gia tăng, một bước tiến quan trọng đã được ghi nhận tại Trung tâm Khoa học Công nghệ Dược Sài Gòn. Nhóm nghiên cứu của trung tâm này vừa công bố thành công trong việc điều chế các dạng chế phẩm từ hoa cây Sao nhái hoa vàng (Cosmos sulphureus Cav.), một loài dược liệu có tiềm năng hỗ trợ điều trị bệnh gout. Đây là kết quả của nhiệm vụ khoa học được Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM nghiệm thu vào ngày 26/3.

TS. Ngô Kiến Đức (chủ nhiệm nhiệm vụ) trình bày báo cáo kết quả nghiên cứu của nhiệm vụ.

Từ cây cảnh đến dược liệu quý

Sao nhái hoa vàng (SNHV) là một loài cây cảnh phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, ít ai biết rằng loài cây này đã được ứng dụng trong y học cổ truyền tại Trung Quốc, Malaysia và Thái Lan. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng chiết xuất từ SNHV có tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm, kháng virus, đồng thời có đặc tính chống viêm mạnh. Những đặc tính này khiến nó trở thành một ứng viên tiềm năng cho việc hỗ trợ điều trị các bệnh liên quan đến viêm nhiễm và chuyển hóa, đặc biệt là bệnh gout.

Sự cấp thiết của nghiên cứu

Hiện nay, trên thị trường có rất ít sản phẩm bảo vệ sức khỏe hỗ trợ điều trị bệnh gout có nguồn gốc từ một loại dược liệu đơn nhất. Phần lớn các sản phẩm là sự kết hợp của nhiều dược liệu, điều này khiến việc phát triển thành thuốc điều trị gặp nhiều khó khăn. Ngoài ra, giá thành của các sản phẩm này cũng khá cao, làm hạn chế khả năng tiếp cận của người bệnh. Trong khi đó, SNHV lại là loài cây dễ trồng, có mặt rộng rãi ở Việt Nam, nhưng chưa có nghiên cứu nào đi sâu vào ứng dụng của nó trong điều trị gout. Vì vậy, đề tài nghiên cứu này mang ý nghĩa quan trọng trong việc khai thác tiềm năng của nguồn dược liệu bản địa.

Quy trình nghiên cứu và điều chế

Nhóm nghiên cứu đã thực hiện một loạt các bước nghiên cứu nhằm xác định thành phần hóa học, đánh giá hoạt tính sinh học của cao chiết từ SNHV và phát triển các dạng chế phẩm phù hợp. Các nội dung chính của nghiên cứu bao gồm:

Mô tả thực vật và định danh loài SNHV, đảm bảo chính xác về mặt khoa học.

Tiêu chuẩn hóa nguyên liệu đầu vào để đảm bảo chất lượng dược liệu.

Chiết xuất các cao toàn phần từ hoa SNHV và thử nghiệm tác dụng sinh học liên quan đến điều trị gout.

Phân tích thành phần hoạt chất bằng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) nhằm định lượng Quercetin, Luteolin và Coreopsin trong hoa SNHV.

Khảo sát tác dụng hạ acid uric máu và kháng viêm của cao định chuẩn.

Xây dựng tiêu chuẩn cơ sở và đánh giá độ ổn định của chế phẩm.

Phát triển các dạng bào chế bao gồm viên nang cứng, viên nén bao phim và cốm hòa tan.

Nâng cấp quy trình sản xuất để sẵn sàng triển khai ở quy mô công nghiệp.

Kết quả nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu đã xác nhận rằng loài dược liệu được sử dụng là Sao nhái hoa vàng (Cosmos sulphureus Cav.). Trên cơ sở này, nhóm nghiên cứu đã xây dựng được bộ tiêu chuẩn cơ sở cho dược liệu, đảm bảo các tiêu chí về chất lượng theo Dược điển Việt Nam V, bao gồm tính chất cảm quan, độ ẩm, độ tro, thành phần hoạt chất,...

Về mặt hóa học, nhóm nghiên cứu đã tối ưu hóa quy trình định lượng đồng thời Coreopsin và Luteolin trong dược liệu bằng phương pháp HPLC. Kết quả cho thấy hàm lượng các hợp chất này trong dược liệu đạt mức ổn định, với coreopsin không dưới 10 mg/g và luteolin không dưới 0,8 mg/g. Đây là những hợp chất có tác dụng kháng viêm và ức chế enzyme xanthine oxidase, giúp giảm nồng độ acid uric trong máu – nguyên nhân chính gây ra bệnh gout.

Khả năng hỗ trợ điều trị bệnh gout

Thử nghiệm in vivo trên động vật đã cho thấy cao chiết SNHV có tác dụng hạ acid uric máu và kháng viêm rõ rệt:

- Liều 250 mg/kg cao chiết SNHV có tác dụng hạ acid uric máu tương đương với thuốc allopurinol liều 10 mg/kg.

- Liều 250 mg/kg cao chiết SNHV có tác dụng kháng viêm tương đương với thuốc celecoxib liều 25 mg/kg.

- Không gây độc tính cấp và bán trường diễn trên động vật thí nghiệm, chứng tỏ mức độ an toàn cao.

Dựa trên những kết quả này, nhóm nghiên cứu đã đề xuất mức liều sử dụng cho người khoảng 900 mg cao khô SNHV/ngày để hỗ trợ điều trị bệnh gout.

Các dạng chế phẩm được phát triển

Dựa trên cao chiết từ SNHV, nhóm nghiên cứu đã phát triển ba dạng chế phẩm:

- Viên nang cứng chứa cao chiết SNHV và tá dược, đóng chai thủy tinh (30 viên/lọ).

- Viên nén bao phim chứa cao chiết SNHV, có khả năng bảo vệ hoạt chất khỏi môi trường bên ngoài.

- Cốm hòa tan chứa cao chiết SNHV, dễ sử dụng và hấp thu nhanh.

Các sản phẩm này đã được kiểm tra độ ổn định qua ba lô thử nghiệm, với quy mô:

- Cốm hòa tan: 500 - 1000 gói

- Viên nang cứng: 5000 - 10000 viên

- Viên nén bao phim: 5000 - 10000 viên

Tất cả các sản phẩm đều đáp ứng tiêu chuẩn Dược điển Việt Nam V, sẵn sàng để mở rộng quy mô sản xuất.

Sản phẩm chính của đề tài: chế phẩm dạng viên nén, viên nang và cốm phân tán chứa cao SNHV.

Triển vọng thương mại hóa

Với tiềm năng ứng dụng rộng rãi, nghiên cứu này có thể là tiền đề để phát triển các sản phẩm hỗ trợ điều trị gout từ nguồn dược liệu Việt Nam. Nếu được đầu tư và phát triển ở quy mô công nghiệp, chế phẩm từ SNHV không chỉ giúp giảm chi phí điều trị cho bệnh nhân mà còn góp phần nâng cao giá trị kinh tế của cây Sao nhái hoa vàng.

TS. Ngô Kiến Đức, chủ nhiệm đề tài, cho biết: "Đây là một nghiên cứu có tính ứng dụng cao, mở ra cơ hội phát triển các sản phẩm dược liệu nội địa, vừa đảm bảo hiệu quả, vừa thân thiện với người dùng. Trong tương lai, chúng tôi hy vọng sẽ tiếp tục nghiên cứu để nâng cấp công nghệ sản xuất, đưa chế phẩm từ SNHV đến với nhiều bệnh nhân hơn".

Việc điều chế thành công các chế phẩm từ hoa Sao nhái hoa vàng đánh dấu một bước tiến quan trọng trong nghiên cứu dược liệu tại Việt Nam. Không chỉ mở ra hướng đi mới trong hỗ trợ điều trị bệnh gout, nghiên cứu này còn góp phần khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên bản địa, thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp dược liệu theo hướng bền vững và hiện đại.

Nguồn: Tổng hợp